Wat is een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)

Ook wel genoemd: Emotie Regulatie Stoornis (ERS)

Deze informatie is niet bedoeld voor de patiënten zelf maar slechts om de slachtoffers van deze patiënten te informeren. Patiënten zelf kunnen zich wenden tot de huisarts, GGZ of andere instelling.

De Borderline Persoonlijkheidsstoornis (BPS) wordt geclassificeerd in het zgn. B cluster van persoonlijkheidsstoornissen. Hieronder valt ook de Antisociale Persoonlijkheidsstoornis (ASP), de Theatrale Persoonlijkheidsstoornis (TPS) en de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS). Mensen met deze persoonlijkheidsstoornissen zijn vaak manipulatief, wispelturig en slecht in het onderhouden van (sociale) relaties. Ze liegen veel en zijn geneigd tot impulsief en, in sommige ernstige gevallen, gewelddadig en crimineel gedrag waarbij weinig of geen rekening wordt gehouden met de eigen veiligheid en die van anderen.

Het ontstaan van Borderline:

Borderline ontstaat door twee factoren nml. het eerste is aangeboren gevoeligheid, het karakter. Het tweede is een symbiose probleem in de vroege jeugd. Door welk probleem dan ook (fysiek, seksueel of psychisch misbruik of combinatie hiervan). Het jonge kind voelt zich eenzaam en zonder goede band met de ouders. Het kind mist vooral fysiek contact en aandacht. Dit probleem blijft het hele leven spelen bij Borderline patiënten. Volwassen patiënten lijken nog steeds kind te zijn op emotioneel gebied en reageren ook als een jong kind, snel angstig, onzeker, bang voor de wereld, eeuwig op zoek naar veiligheid en geborgenheid.

Bij de Borderline patiënt ligt, simpelweg gezegd, de oorzaak in het niet kunnen omgaan met de heftige emoties die binnenkomen. Daarom wordt er steeds meer gesproken over de Emotie Regulatie Stoornis (ERS) in plaats van de Borderline stoornis. Helaas zijn we er hiermee nog lang niet wat Borderline betreft. Er komt nog zo vreselijk veel meer bij kijken en naast dat het leven voor betrokkenen zelf vaak een “hel” is, zijn relaties met Borderliners vaak desastreus voor omstanders.

Wat het eerst opvalt aan iemand met Borderline zijn de snelle stemmingswisselingen, zijn/haar vaak veranderende mening en het impulsieve gedrag van deze mensen. Dit uit zich o.a. bij het snel opzeggen van een baan, een relatie of vriendschap en voor de omstanders gebeurt dit schijnbaar zonder reden. Pas na een langduriger contact met Borderline patiënten komt men er achter dat vele “zaken” niet kloppen of anders blijken te zijn dan verteld is en dat omstanders veelvuldig worden voorgelogen (en bedrogen).

Borderliners hebben over het algemeen een eenzaam en leeg gevoel, zijn ontzettend bang om in de steek gelaten te worden en nemen vaak het zekere voor het onzekere door zichzelf maar vast terug te trekken en uiterst agressief en boos te reageren omdat het mogelijke verdriet zoveel meer pijn geeft. Borderliners kunnen heel enthousiast aan iets nieuws beginnen (baan, bedrijf, opleiding of relatie) en het soms een week later al niet meer volhouden. Zij slapen slecht en hebben veel last van dissociatie of de-realisatie. Ook psychoses, angst-, dwang- en eetstoornissen komen voor.

Informatiepunt Borderline Slachtoffers

Borderliners zijn emotioneel te vergelijken met een kind en ontzettend snel gekwetst. Een woord, opmerking, blik of zelfs een beeld op tv kan bij hen plotseling de stemming doen omslaan van vrolijk naar vreselijk stil en depressief of agressief. Als een Borderliner sterk gekwetst is en zich terugtrekt in zichzelf ontstaat het angstige en lege gevoel. De Borderliner heft dit soms op door zichzelf te pijnigen, verwonden, krassen of te branden, zodat hij/zij tenminste weer iets voelt of om zichzelf te straffen voor dit gevoel. Over het algemeen worden beschadigingen verborgen gehouden voor naasten omdat erna de schaamte en het schuldgevoel er zijn. Soms ook wentelt men dit af op omstanders en klaagt men hen aan voor mishandeling.

Uiteraard gaat niet alles wat u hier leest op voor elke patiënt. Er zijn mensen met een lichte tot zeer ernstige Borderline stoornis en niet elke patiënt reageert altijd hetzelfde in de ontlading van zijn/haar emoties. Ook zijn er veel overeenkomsten met andere persoonlijkheidsstoornissen. Wanneer er bv. sprake is van Borderline in combinatie met ASP (anti sociale persoonlijkheidsstoornis) dan is de kans groot dat dit ontspoort in crimineel gedrag en omgang met duistere figuren waarbij de Borderline patiënt een soort “spanning en gevoel van erkenning” haalt uit dit gedrag. Voor deze duistere figuren feitelijk een “makkelijke prooi” voor seksueel misbruik en andere misdragingen.

Bij Borderlinepatiënten is er een grote kloof tussen gevoel en verstand. Aan de buitenkant is niet te zien hoe de persoon zich van binnen voelt. De Borderline patiënt is een meester(es) in het toneelspel, kan geniaal goed liegen en weet zelfs vele hulpverleners te manipuleren. Hier ligt ook een groot probleem voor de directe omstanders want “wie moet men geloven….”.

Van binnen zijn de Borderliners vaak wanhopig, depressief en zien de toekomst als uitzichtloos terwijl ze tegelijk periodes kennen waarbij ze zichzelf “goed” voelen en “prettige” feestgangers kunnen zijn. In veel gevallen is er een intense doodswens aanwezig. Naar schatting 15% van alle Borderline gevallen sterft door zelfdoding. Tegelijk kan een poging tot zelfdoding ook onderdeel zijn van het manipulatieve “spel” van de Borderliner. Langzaam maar zeker kan er uitzicht komen op een “hanteerbare” toekomst voor Borderline patiënten door nieuwe therapieën, betere begeleiding, meer openheid over de stoornis en betere medicatie.

De diagnose Borderline wordt over het algemeen pas gegeven vanaf het achttiende levensjaar. Voor die tijd kan er wel Borderline in ontwikkeling zijn maar de persoonlijkheid kan zich nog vormen in deze jonge jaren en bovendien worden Borderline symptomen snel verward met heftige pubertijdsverschijnselen. Rond dit levensjaar zijn Borderliner patiënten over het algemeen zeer agressief door het idee niet gezien en niet begrepen te worden. Momenteel hebben, naar schatting, ruim 200.000 Nederlanders de Borderline persoonlijkheidsstoornis.

Relatie met een Borderline patiënt

Informatiepunt Borderline Slachtoffers

De Borderline stoornis geeft in het algemeen ernstige tot zeer ernstige problemen in relaties. Veelal worden symptomen en signalen niet direct herkent door de partner of andere betrokkenen in de relationele sfeer. En ook wanneer de symptomen wel herkent worden, zijn daarmee de problemen de wereld niet uit. Vooral wanneer de gezonde partner “echte liefde” voelt voor de Borderline patiënt is deze in staat ongekend veel te accepteren van de partner/patiënt en (voor derden) onbegrijpelijk ver mee te gaan in het gedrag van deze mensen. Voor de gezonde partner lijkt de relatie eerst goed en intensief met veelal goede seksuele contacten. Hier is sprake van een soort “liefdesverslaving” zonder dat deze partner dit zelf door heeft. In de liefdesverslaving is de partner voornamelijk bezig met hoe mooi het is of ‘zou kunnen zijn’ in plaats van de realiteit onder ogen te zien en te erkennen dat de relatie niet goed is voor je geestelijke en lichamelijke gezondheid. Gaandeweg ontstaat er een verslaving aan emotionele pijn, waarin spanning wordt verward met hartstocht en emotionele pijn met liefde. Het lichaam scheidt hormonen af die, wat verslaving betreft, vergelijkbaar zijn met een cocaïne verslaving. Een relatie verbreken is dan ook zeer moeilijk en wordt meer ingegeven door externe omstandigheden (kinderen, (financiële) problemen, politie, GGZ, Jeugdzorg enz.) dan dat dit komt vanuit de partner zelf. Het moment waarop een relatie daadwerkelijk verbroken wordt, betekent voor deze partners vaak veel emotioneel verdriet en pijn en de meesten voelen zich, na afloop, emotioneel volkomen gebroken….

Symptomen

De Borderline stoornis gaat meestal gepaard met een aantal ernstige en beperkende symptomen voor de patiënt zelf. Daarnaast vertonen Borderline patiënten in hun omgang met partners e.a. omstanders vaak een bizar en diep kwetsend gedrag waarbij deze omstanders tot wanhoop gedreven worden. De diepere achterliggende oorzaken voor dit mensonterend gedrag is een ‘roep om hulp’ of een ‘vraag om aandacht’.

De hieronder beschreven symptomen kunnen maar hoeven niet aanwezig te zijn bij Borderline. Dit verschilt per patiënt. Deze symptomen horen echter wel bij deze ‘persoonlijkheidsstoornis’.

  • Slaapproblemen

  • Eetproblemen

  • Angsten (pleinvrees//mensenangst//faalangst)

  • Plotselinge stemmingswisselingen

  • Zwart/wit denken

  • Impulsief gedrag

  • Aantrekken en afstoten

  • Driftaanvallen

  • Diep kwetsend gedrag c.q. opmerkingen

  • Onzekerheid en minderwaardigheidsgevoelens

  • Zelfmoordpogingen (concreet) of schijnpogingen als manipulatie

  • hekel hebben aan het eigen lichaam

  • Dwanggedachtes

  • pathologisch liegen

  • Wanen of hallucinaties

  • Stemmen horen

  • Dissociatie of de-realisatie

  • Depersonalisatie

  • Automutilatie

  • Verslaving

  • Sociale afzondering

  • Manipulatief gedrag en projectie (die ‘ander’ is altijd fout…)

Verschil met andere persoonlijkheidsstoornissen

De Borderline persoonlijkheidsstoornis heeft verschillen en overeenkomsten met andere psychische stoornissen. Ook komen ze soms samen in combinatie voor. Er zijn verschillen en overeenkomsten met andere persoonlijkheidsstoornissen:

  • In tegenstelling tot Borderline is het zelfbeeld bij een persoon met een obsessief-compulsieve, narcistische of paranoïde persoonlijkheidsstoornis redelijk stabiel en is er veel minder sprake van verlatingsangst, zelfdestructief gedrag en impulsiviteit. Borderline onderscheidt zich van de schizo typische persoonlijkheidsstoornis omdat paranoïde gedachten en illusies bij Borderline van een voorbijgaande aard zijn. Daarnaast zijn de symptomen te beïnvloeden door anderen

  • Personen met Borderline vertonen, net als mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis, manipulatief en leugenachtig gedrag, maar de motivatie verschilt. Waar het de persoon met de antisociale persoonlijkheidsstoornis te doen is om persoonlijk gewin (macht, geld), is de persoon met Borderline uit op aandacht van de belangrijke personen in zijn/haar leven. Iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis vertoont zelden de idealisering van anderen die bij Borderline wel voorkomt. Een Borderliner kan bv. een nieuwe vriend als “idool” zien waarbij voorgaande partners als “zwakkelingen en mislukkelingen” worden afgeschilderd. Dit kan bij de Borderline patiënt leiden tot extreem ernstig en kwetsend gedrag. De woedeaanvallen zijn bij een persoon met een antisociale persoonlijkheidsstoornis ook vaak doelgericht en gecontroleerd en niet gericht op zichzelf. Daarnaast vertoont de antisociale persoonlijkheidsstoornis meer gedrag wat getypeerd kan worden als crimineel gedrag en overtreding van wetten en regels. Maar ook de combinatie komt steeds meer voor en valt te typeren als desastreus en bizar voor betrokkenen. Wanneer er ook nog (kleine) kinderen in het geding zijn dan zal dit leiden tot ernstig “misbruik” van deze kinderen door de Borderliner/ASP-er.

  • Aandacht van anderen vragen is een belangrijk kenmerk van zowel Borderline als van de theatrale persoonlijkheidsstoornis. Borderline wordt echter eveneens gekenmerkt door zelfdestructief gedrag, chronische gevoelens van leegte, identiteitsstoornissen en plotselinge woede waardoor relaties worden verbroken. En uiteraard ligt de schuld altijd bij “die ander”. De theatrale persoonlijkheids-stoornis wordt hier niet door gekenmerkt.

  • Een persoon met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis reageert bij (dreigende) verlating door zichzelf weg te cijferen en ondergeschikt te maken, en dus niet met woede of devaluatie zoals bij Borderline.

  • Borderline gaat vaak samen met stemmingsstoornissen en depressies en in sommige gevallen wordt aan de criteria van beide stoornissen voldaan. In deze gevallen moet dus zowel een diagnose Borderline als een diagnose voor een stemmingsstoornis gegeven worden. In sommige gevallen kan Borderline worden gemaskeerd door een stemmingsstoornis. Vooral het vroeg ontstaan van de problematiek en het langdurige aanhouden van de symptomen zijn kenmerkend voor Borderline.

Middelenmisbruik

Middelenmisbruik, als gevolg van impulsiviteit, is één van de kenmerken van Borderline. Het is daarom soms moeilijk om vast te stellen of er sprake is van Borderline of dat de Borderline-problemen zijn ontstaan als gevolg van chronisch middelenmisbruik. De combinatie van Borderline tezamen met alcohol en drugsgebruik leidt vaak tot bizar en destructief gedrag.

Boulimia nervosa (BN) en Borderline gaan vooral bij vrouwen vaak samen. Sommige psychische stoornissen komen regelmatig samen voor of worden verward met Borderline.